3. Sociaal domein

Algemeen

Omschrijving
Het sociaal domein bestaat uit de beleidsvelden Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), jeugd en participatie.

Wat willen we (hoofddoelstelling)?
Wij willen de kansen en mogelijkheden van onze inwoners vergroten.

(Externe) ontwikkelingen

De afgelopen twee jaar zijn er veel externe ontwikkelingen geweest die het sociaal domein raakten, zoals corona, Tozo, Tonk, hulp aan Ondernemers, opvang Oekraïense vluchtelingen, opvang asielzoekers en de energiecrisis. Daardoor is er in 2022 extra veel werk binnen het sociaal domein verzet. Daartegenover hebben we ook in het Sociaal Domein last van krapte op de arbeidsmarkt. Deze krapte op arbeidsmarkt heeft invloed op onze eigen capaciteit, maar ook op de capaciteit van raakt onze partners en zorgaanbieders. Gaten door vertrek van medewerkers waren lastig te vullen en de werkdruk bij overige medewerkers steeg. Dit leidde tot uitval en vertrek van medewerkers met als gevolg dat niet alle doelen volgens planning zijn behaald.

Opvang asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen
Na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne kwamen er vrijwel direct veel vluchtelingen naar Nederland. Daarom is in maart 2022 onder hoge tijdsdruk de Regeling opvang ontheemden Oekraïne (RooO) tot stand gekomen. De RooO regelt de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne door gemeenten. In de regeling is onder andere de hoogte van de maandelijkse financiële toelage (eet- en leefgeld) geregeld die de vluchtelingen uit Oekraïne ontvangen om in hun levensbehoeften te kunnen voorzien. Het uitkeren van de maandelijkse financiële toelage aan de Oekraïense vluchtelingen en het bieden van (jeugd)hulp en ondersteuning vanuit het Sociaal domein heeft veel capaciteit gekost in 2022.
Met de komst van de Spreidingswet moeten wij mogelijk (verplicht) extra opvangplekken realiseren. Naast de opvangplekken voor de asielzoekers die gemeenten regelen, is dit een enorme puzzel voor de gemeentelijke organisatie, scholen, huisartsen en andere begeleidingsorganisaties.

Regiovisie Jeugd en Hervormingsagenda Jeugd
Samen met de gemeenten van Rivierenland is gewerkt aan de regiovisie jeugd. Op 1 november 2022 is de regiovisie besproken tijdens een beeldvormende avond met de gemeenteraad. In juni 2021 hebben de VNG en het Rijk afgesproken een hervormingsagenda jeugd 2022 – 2028 te maken. Deze hervormingsagenda moet de hulpverlening aan de jeugd verbeteren en het jeugdstelsel beter beheersbaar maken. Het is de VNG en het Rijk niet gelukt deze hervormingsagenda eind 2022 af te hebben. Doordat dit proces is vertraagd, is in het regionaal pfo besloten meer tijd te nemen voor de regiovisie. De verwachting is de regiovisie in september 2023 ter besluitvorming aan de raad aan te bieden.

Beschermd wonen
Vanaf 2015 is beschermd wonen een gemeentelijke taak. Dit is bedoeld voor mensen die door psychische problemen 24 uurs zorg of nabijheid nodig hebben. Op dit moment liggen de financiële middelen voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang bij de gemeente Nijmegen, als centrumgemeente. In 2022 heeft Nijmegen dan ook Beschermd Wonen en maatschappelijke opvang uitgevoerd. De geplande doordecentralisatie is uitgesteld naar 2024. De staatssecretaris wil dat alle gemeenten de middelen en mogelijkheden hebben om de beweging naar een beschermd thuis te maken. De staatssecretaris wil met doordecentralisatie de middelen opnieuw verdelen en een nieuw verdeelmodel opzetten. Dit betekent dat we Beschermd wonen nog niet zelf uitvoeren en daarvoor nog geen budget krijgen.

Energiecrisis
Na de Russische invasie van Oekraïne schoten de energieprijzen in 2022 omhoog. Dat zorgde voor snel oplopende prijzen voor inwoners, verenigingen, maatschappelijke instellingen en bedrijven. Het Rijk heeft in 2022 geld beschikbaar gesteld voor huishoudens met een laag inkomen in de vorm van een energietoeslag. Het Rijk werkt aan een energietoeslag voor 2023. De verwachting is dat in september 2023 nieuwe landelijke wetgeving bekend is voor de energietoeslag van 2023. Daarnaast heeft de provincie geld vrijgemaakt voor de winter van 2022/2023 om maatschappelijke en
publieke voorzieningen en het MKB te helpen nu zij hoge energierekeningen moeten betalen. Wij zorgden ervoor dat via twee sporen deze energiegelden in 2022 en 2023 bij de doelgroepen terecht kwamen. Spoor 2 voor de uitkering van de gelden in 2023 loopt nog tot het najaar 2023.

Wet inburgering
Op 1 januari 2022 ging de nieuwe Wet inburgering in. De gemeenten kregen de regie over de inburgering. Doel van de nieuwe wet is dat nieuwkomers zo snel mogelijk de Nederlandse taal leren en kunnen meedoen in de samenleving. Het liefst via betaald werk.

Vroegsignalering
Sinds 2021 is de gemeente via een wijziging in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening verplicht om te doen aan vroegsignalering van schulden bij inwoners. Het hebben van schulden kan verstrekkende gevolgen hebben voor de inwoners die hier mee te maken krijgen. Inwoners zijn gebaat bij het voorkomen van het verergeren van schulden. Door het ophalen van betalingsachterstanden bij twee of meerdere partijen worden schulden vroeg opgespoord. In 2022 gaven we uitvoering aan die vroegsignalering door onder andere via huisbezoeken onze schuldhulpverlening aan te bieden aan inwoners. Veel inwoners maakten gebruik van dit aanbod.

Vertraging inkoop Wmo Jeugd
In 2022 is uitvoering gegeven aan de regionale inkoopstrategie Wmo-jeugd. Daarbij is vertraging ontstaan doordat twee zorgaanbieders een formele klacht indienden over de aanbesteding. De klachten gingen over de tarieven en de bekostigingsvorm. De klachten zijn beoordeeld door de onafhankelijke partij Significant. Inmiddels is de aanbesteding weer opgestart. Door de vertraging besloten we de contracten voor Wmo en jeugd met zes maanden te verlengen. Het ging om contracten die afliepen op 1 januari 2023.

Risico's
Gemeenten lopen risico’s voor de uitgaven binnen het sociaal domein. Het programmaplan Transformatie sociaal domein is erop gericht de uitgaven en daarmee de risico's te beperken. Onze uitgaven voor jeugdhulp waren in 2022 fors lager. Desondanks rekenen we ons niet rijk. Voor huishoudelijke ondersteuning hebben we in 2022 extra maatregelen ingezet. De effecten van die maatregelen waren nog niet zichtbaar in 2022.